Fantazy
Osobno zostały potraktowane tematy Harry'ego Pottera oraz Pokemonów
Czy fantazy jest katolicka ?
Wyobraźnia
Niewątpliwie dzisiejszy świat dokonuje oprócz wielu straszliwych czynów, przeraźliwego mordu na wyobraźni. Fantazy zaszczepia wiarę w niezwykłość, podstawę wyobraźni. Wiadomo, że wyobraźnia jest podstawą bycia wrażliwym a to z kolei jest jedną ze wspanialszych dróg do osobistej relacji z Bogiem
Bądź niezwykły
Oprócz wielu dzieł po prostu spartaczonych czołowe pozycje literatury za bohaterów obierają ludzi niezwykłych, nie bojących się być obiektem drwin motłochu. Odwaga cywilna, uczciwość i sumienne wytrwanie przy podjętym wyborze są cechami nie tylko bohatera fantazy, ale również chrześcijanina najwyższej próby.
Cechy dobra
Rycerz Geralt - Wiedźmin, Frodo - hobbit, Tobas - czarodziej, dzieci zagubione w Narnii, Czarnoksiężnik z Archipelagu - postępują bardziej po rycersku niż typowi przedstawicile otaczającego świata. Nie ulegają prostym instyktom, pracują nad wolą, nad opanowaniem, szukają postawy uczciwej, głębokiej, nie są uprzedzeni, stawają w obronie słabszych, nie chełpią się i mają wiele innych cech dobrego katolika.
Oddalenie New Age'u
Każdy czytając literaturę fantazy wie, że jest to tylko baśń, książki spełniają więc też rolę przypomnienia o rzeczywistości. Na ich tle łatwo dostrzec że wszelkie pomysły New Age'u to tylko inne baśnie, w dodatku nie niewinne opowiadania, ale metody mające na celu zazwyczaj wyciągnięcie pieniędzy
Brak konfrontacji z katolicyzmem
Na ogół książki fantazy nie negują możliwości zbawienia wszechświata. Opisują jakiś świat (może równoległy) gdzie może nikt jeszcze nie słyszał o Chrystusie. Nic nie stoi na przeszkodzie aby również i ten świat (gdyby istniał) mógł zostać zbawiony. Co więcej mielibyśmy taki obowiązek. Gdyby gdzieś w kosmosie istniała taka planeta (dlaczego Bóg nie mógłby dać jej mieszkańcom możliwości przez nas rozumianych jako magia), kiedyś należało by zanieść tam informację o Dobrej Nowinie. Niestety mało czytelników tak podchodzi do fantazy, ale to chyba wina ich samych.
Pogaństwo ale nie antykatolicyzm
Świat fantazy jest jakby światem pierwotnego pogaństwa, ale nie oznacza to pogaństwa w dzisiejszym antychrześcijańskim znaczeniu. Magia jest rodzajem pojmowania świata, co mają robić postacie które nie poznały Boga, mogą (tak jak robili to dawniej poganie) rozróżniać magię złą i lepszą, odcinać się od tego, szukać szczerości i prawdy.
Magia jako symbol
W dawnych legendach symbole były niezwykle czytelne. Lecz dla nas stały się one wręcz trywialne. Magia w fantazy jest rodzajem języka symbolu. Rodzajem guzika, który trzeba nacisnąć aby coś się stało. Jest skrótem myślowym, rodzajem cięcia kadru. Zapełnia także lukę powstałą z umieszcznia w światach w których nie ma kolei, parostatków, dział laserowych itp.
Przykład: "Władca Pierścieni"
Skala wartości Tolkiena
Tolkien wypowiadał się o swojej skali wartości która go ukształtowała i jego literature. Z najważniejsze uważał bycie katolikiem: "A jest kilka faktów, które choć ujęte dość lakonicznie, są szczególnie ważne Np. [...] to że jestem chrześcijaninem (co można odczytać z moich opowieści) a ściślej rzymskim katolikiem"
Wszystko pochodzi od Boga
"Pochodzimy od Boga i jest pewnym, że mity opowiadane przez nas, choć zawierają błędy odbijają cząstkę prawdziwego światła, wiecznej bożej prawdy. Mity mogą zwodzić, ale z drugiej strony może niepewnie, ale prowadzą do prawdziwego portu"
Liczne wzory w religii
Czytając Silmarilion widać jasno, że mitologia śródziemia jest zbudowana dokładniej jak w katolicyzmie obraz powstania świata i istniejących na nim stworzeń. Morgoth - Czarny Nieprzyjaciel Świata ma wszystkie cechy i pochodzenie tożsame z Lucyferem, do tego stopnia że wpierw jest największym z Archaniołów, niesie światło (Moc) a potem upada z powodu swojej pychy i włada złem, które jest brakiem światła. Złe moce podległe Morghotowi są na nim oparte całkowicie, co czyni jasnym konieczność interpretacji książki w kategorii religii.
Postacie Śródziemia stanowią uwypuklenie różnych ludzkich typów, co czyni jasnym przesłanie autora pochwalające lub negujące pewne postawy. I tak osoba tuzinkowa, wręcz prymitywna staje się tym co ratuje świat, pięknoduche elfy pełne mądrości okazują się osobami odcinającymi się od świata, a orkowie służą Złu bo interesuje ich tylko przemoc, walka i żarcie.
W trakcie powieści niektóre postacie ewoluują, jak np. Arwena co jest jakby podpowiedzią jak zmienić swoje życie.
Wreszcie same przygody, poszczególne teksty, wypowiedzi są świetnymi "mądrościami", które całkowicie zgadzają się z chrześcijańską, czy wręcz katolicką ideologią. Przykładem może być miłosierdzie dla Goluma, zwiedzenie Boromira czy choćby przypowieść Gandalfa:
"Jest wielu którzy zasłużyli na śmierć. Jest też wielu, którzy umarli choć powinni żyć. Czy możesz zwrócić im życie ? Nie szafuj więc tak łatwo śmiercią"
Czy fantazy jest anty-katolicka ?
Brak miejsca dla religii
Czy wyobrażasz sobie fantazy z motywami katolickimi, gdzie w dodatku te motywy zwyciężają ? Zaprawdę trudno wyobrazić sobie książkę fantazy, opartą o motywy katolickie. Cykl opowieści z Narnii, czy trylogia planetarna C. Lewisa, są niemal takie, ale nawet on nie ustrzegł się przed gnozą i zjawiskami rodem z okultyzmu. Prawda jest taka, albo magia albo religia. Inaczej nie jest to fantazy
Brak różnic
Świat prezentowany w fantazy, ma często zatarte granice między dobrem i złem. Wiedźma jest symbolem zepsucia ale Wiedźmin już nie. Czarnoksiężnik był zawsze zły, ale okazuje się, że nasza kultura i tradycja mogą się mylić. Nawet magia nie jest korzystaniem ze złych duchów ale zabawą, imaginacją, ani złym ani dobrym źródłem działania.
Bóg i szatan to tylko bajki
Czytając fantazy, człowiek zdaje sobię sprawę, że ten świat nie istnieje. Dlatego strzygi, wampiry nie są tak naprawdę groźne. Ale okazuje się również że diabły i demony są jedynie postaciami z legend, baśni. Podczas gdy wielu zapomina, że one są i działają, również namacalnie w naszym świecie. Najlepszym kamuflażem zła jest stwierdzenie, że go nie ma !
Forma ucieczki
Charakterystyczne jest, że czytelnicy podążają w świat fantazy zwykle dla ucieczki. Stwarza się światy alternatywne, co może się stać formą samouszczęśliwienia, a więc poniekąd samozbawienia. Może dorosły nie odbierzego tego tak dosłownie, ale już dzieci czytając Harry'ego Potter'a czy oglądając pokemony wierzą, że ten lepszy świat istnieje i wzywa, czego najtragiczniejszym przykładem może być samobójstwo 12 latka w RPA w imię Ash'a.
"Niech moc będzie z Tobą"
Kultywowanie "Woli Mocy" przeszło z marginesu na pozycję pierwszoplanową. Magia zwycięska staje się "magią dobrą". Trzeba być w niej sprawnym aby zwyciężyć. Choć jak twierdzi (agnostyk) Umberto Eco "myśl magiczna odmawia językowi komunikatywności" to właśnie magiczność staje się zwornikiem i celem.
Magia nie jest wychowawcza
Dla dziecka proces dojrzewania wiąże się z procesem sublimacji i uspołeczniania, wypierając wrodzony egoizm i subiektywizm. Wchodząc w świat fantazy proces ulega zachamowaniu, bo właśnie subiektywizm i stawianie siebie w roli kreatora są postawami pozytywnymi.Wydaje się jednak że subiektywizm, potrzbny jest na pewnym etapie dojrzewania. Magia od wieków była wychowawcza, stanowiła jakby symbol opieki, kogoś do kogo pomocy można się uciec
Sztuka oderwana od światopoglądu
Wiele osób z kręgów postmodernistycznych uważa, że powinno się dążyć do czystej formy, czystego wyrazu, bez żadnych wartości religijnych, czy choćby moralnych. Ale właśnie to stanowi sedno sztuki, bez tego sztuka staje się tlko opakowaniem. W fantazy można znaleźć wszystko, ale nie światopogląd katolicki, czy choćby chrześcijański. Prawdziwy Chrystus w zasadzie nie ma tam prawa zaistnieć.
Wykorzystanie przez media
Być może na początku książka jest tylko książką, ale gdy staje się tematem filmu, produktem marketingowym następują procesy wiązania gadżetów z tematami okultyzmu, magii rzeczywistej, synkretyzmów, Newa Age'u. Widać to na przykładzie Pokemonów, Harry'ego Potter'a a także na przykładzie filmu o Geralcie.
Droga do opętania
Choć od fantazy do opętania droga jest daleka, to jednak są na to przykłady. Sekty neopogańskie, będącymi ukrytymi formami satanizmu, szukają adeptów wśród lig fantazy, graczy role-play. Typowym przykładm może być nagualizm.
Wykorzystane przez satanizm
Nie można ukryć że współczesny satanizm wiele czerpie z fantazy, i na odwrót. Wiele czytelników interesuje się z neo-pogaństwem, tarotem, magią. Ze stron o Geralcie łatwo można trafić na strony Necronomiconu czy Zakonu Trapezoidów - świata satanistycznych zaklęć, obrzędów i czarnych Mszy.
Krew się leje
Świat fantazy jest pełen brzydoty, krwi, mordesrtw, paskudnych potworów zalegających śmietniki, lochy, błota, moczary. Wyziewy, smród, gnicie, czaszki i czyste zło, nienawiść, upodlenie, pijaństwo, noce w chlewie, cudzołóstwo, pornografia, kupczenie ciałem, gwałty, rozwiązłość, zboczenia. Taki jet świat którego obroną są przymiotniki "fantastyczny", "cudowny", "bajkowy".
Biała magia
Nawet dla celów rozwoju wyobraźni - stosowanie tematów magii i demonów jest niedopuszczalne z punktu widzenia Kościoła. Biała magia - czyli wykorzystanie złych duchów do dobrych celów została wielokrotnie zdyskredytowana. Pozór ujarzmienia złego ducha, aby czynił dobro jest zawsze ułudą. Zło zawsze zabiera więcej niż dało. Dlatego nie można z nim wchodzić w żaden pakt.
Wszystko zależy od autora
Wydaje się że wszystko jednak zależy od autora. I tak jak J.R.R.Tolkien, Ursula Le Gun, Tad Williams, C.S.Lewis czy nawet Andrzej Sapkowski są twórcy w dużej mierze zanurzeni w teologii chrześcijańskiej, tak są autorzy tacy jak Rawling (Harry Potter) czy Walter Miller (Kantyczka dla Leibowitza) w których książkach fantazy służy jako nośnik dla New Age'owego świata. Świata gdzie magia jak wszystko jest relatywna, gdzie zło miesza się z dobrem, a zło może być zyskiem. Tam pierwotne pogańtwo czy dzikość są jedynie pożywką dla zafascynowania faktycznym kiczem, a fabuła i niby-prawdy przekazywane przez główne postacie mają sugerować kłamliwie, że jest jakieś wielkie przesłanie owego dzieła.
Nasze materiały
** Harry Potter
** Magia, wróżbiarstwo
** Pokemony, manga
Wykorzystane materiały
** Fronda nr 27/28
** Krytykę oparto na artykule o. A. Posackiego SJ z Naszego Dziennika 18.11.2001