Narkotyki - zjawisko

Wielość i różnorodność środków pozwala jedynie ująć je w pewne grupy, wyróżnić i omówić te najbardziej znane oraz niektóre zjawiska z nimi związane.

Starożytność

• Mak lekarski - jego narkotyczne właściwości opisują już sumeryjskie tabliczki, których wiek określa się na około 6 tysięcy lat.
  
• Opium - wzmianka o nim znajduje się w pochodzącym z roku 1550 przed Chrystusem papirusie Ebersa gdzie jest wymienione wśród medykamentów stosowanych w Egipcie, jako "zdolne powstrzymać dzieci od zbyt silnego krzyku".
  
• Żywica konopi indyjskich jawi się w Chinach pod nazwą haszysz około roku 2800 przed Chrystusem i stosowana jest jako środek znieczulający podczas zabiegów chirurgicznych. O odurzającym działaniu konopi wspomina też święty zbiór pism perskich, Awesty pochodzący z wieku VI przed Chrystusem.
  
• Roślina Erythroxylon Coca, z której wytwarzana jest kokaina, używana była już w roku 2500 przed Chrystusem.
  
• Kaktus San Pedro zawierający meskalinę używany był w czasie rytuałów przez Indian z Boliwii i Peru dla uzyskania stymulujących efektów już 3000 lat temu. Jeszcze obecnie żują oni liście tej rośliny.
  
• Indianie Yanomana w górnym biegu rzeki Orinoko dodają tabaki uzyskanej z kory Vinolu do mikstury uzyskiwanej z psychoaktywnych roślin.
  
• Marihuana znana jest kulturze Indyjskiej od około roku 2000 przed Chrystusem. Wedy mówią o substancji zwanej bhang, używanej jako jednej z "pięciu królewskich ziół (...), które uwalniają od lęku".
  
• Alkohol pełni ważną rolę wśród używek znanych od najdawniejszych czasów. Występuje on w najstarszych kodeksach prawnych oraz dziełach literackich. Początkowo używany jest przede wszystkim jako lekarstwo. Z czasem upowszechnia się, a to dlatego, że można go wyprodukować z bardzo różnych surowców. Stąd bogactwo jego postaci i stężenia.
  
• Palenie tytoniu jest prawdopodobnie tak dawnym zjawiskiem, jak stare są dzieje ludzkie. Występuje około 60 odmian rośliny z rodziny Nicotiana, które uprawiane są we wszystkich regionach świata. Spożywany jest pod postaciami papierosów, cygara, cygaretki, tabaku, tabaki, tytoniu. W Europie tytoń jawi się stosunkowo późno. Zostaje przywieziony po wyprawie Kolumba do Ameryki w roku 1492.
  
• Również w Europie narkomania jawi się jako niemały problem społeczny. Do XIX w. zauważa się dwa zasadnicze nurty związane z przyjmowaniem środków narkotycznych. Pierwszy z nich to głównie opiaty. Drugi zaś związany jest z medycyną. Działanie wielu środków znane jest doskonale czarownicom i znachorom. Używają oni m.in. takich roślin jak: psianka słodko-gorzka, czarna psianka, blekot, cykuta wodna. Wszystkie zawierają odurzające substancje trujące. Sporządzano z nich maści i mikstury, których używa się jako środków znieczulających, pobudzających oraz dla uzyskania stanów odurzenia w czasie organizowanych sabatów

Narkomania jako zjawisko społeczne

Do wieku XIX zażywanie środków odurzających nie jawi się jako problem społeczny. Jeżeli już, to u stosunkowo małych społeczności. Sytuacja ta zmienia się w 1805 roku

• W roku 1805 niemiecki aptekarz uzyskuje alkaloid opium - morfinę (którego nazwa pochodzi od Morfeusza, starożytnego boga snów).
  
• W roku 1843 Aleksander Woodin konstruuje igłę podskórną, co otwiera szeroką furtkę dla uzależnień.
  
• Wojna secesyjna przyniosła Amerykanom nie tylko wolność, ale także nowe zagrożenie. Morfina używana jako środek przeciwbólowy oraz zwalczający dezynterię, zbierał żniwo uzależnienia u wielu żołnierzy. Jest to zjawisko na tyle powszechne, iż morfinizm nazwany jest odtąd "chorobą żołnierską". Następnym ważnym wydarzeniem jest wyprodukowanie
  
• W roku 1898 w St. Mary's Hospital w Londynie heroiny (nazwa od Herosa - tego, który miał zwyciężyć morfinizm). Początkowo używana jest ona do leczenia morfinizmu, co w skutkach przynosi uzależnienie od heroiny.
  
• Przemysł farmaceutyczny staje się ważnym czynnikiem w rozpowszechnieniu opiatów. Morfina i heroina są sprzedawane otwarcie, bez jakichkolwiek ograniczeń. W 1880r. bostoński lekarz analizuje 10 200 recept pochodzących z 34 lokalnych drogerii i ustala, że ponad 10%, dokładnie 1481 tych recept opiewa na różnorodne preparaty zawierające opiaty. Okazało się, że większość sprzedawanych masowo gotowych "patentowanych" lekarstw zawiera je także. Stosowane są one zarówno do "kobiecych dolegliwości", jak i dziecięcego płaczu spowodowanego ząbkowaniem. Jednym z przykładów jest niemiecka firma Bayer, która pod koniec XIX w. poprzez plakat reklamuje aspirynę i heroinę jako lekarstwa na przeziębienie, kaszel itp
  
• W roku 1920 podano do wiadomości, że 200 000 Amerykanów jest uzależnionych od opiatów (według innych szacunków jest ich 264 000). Import opium wynosi 750 000 funtów rocznie, z czego w celach medycznych wykorzystywane jest jedynie 70 000 funtów. Na przełomie lat 1960/70 określono liczba heroinistów wynosi pomiędzy 400 000 a 600 000, z czego 200 000 w Nowym Jorku. Od tego czasu liczba ta pozostaje stabilna.
  
• W roku 1938 szwajcarski chemik Albert Hoffman wytworzył narkotyk noszący symbol LSD-25, szybko rozprzestrzenił się na rynku zarówno w Europie jak i USA. W latach 60-tych psychiatrzy z Nowego Yorku zauważają, że dwie trzecie uzależnionych od heroiny to czarni, podczas gdy używający LSD to głównie biali. Jest to problem ekonomiczny i kulturowy. Podczas gdy heroinę dającą euforię i ucieczkę od rzeczywistości zażywali ludzie raczej biedni, to zażywający LSD pochodzili zwykle z wyższych klas społecznych.
  ** Lata sześćdziesiąte, to moda na narkotyki psychodeliczne. Kiedy po 10 latach jawią się ich destrukcyjne skutki, ich popularność maleje, LSD zostaje zastąpione innymi, w większości bardziej niebezpiecznymi. Jednym z popularniejszych jest wytworzona w podziemnym laboratorium w Merylandzie pencyklina, potocznie określana skrótem PCP. Użyta po raz pierwszy w roku 1950 jako środek znieczulający, po 20 latach jest ogólnie dostępna na ulicach. Swoją popularność zawdzięcza stosunkowo niskiej cenie. Od roku 1914 znany jest narkotyk, stymulant apetytu. Nigdy jednak nie jawi się na rynku. "Odkryty" ponownie w roku 1985 przez psychiatrów i chemików, nazwany zostaje metylenodioksymetamfetaminą (MDMA), a znany jako XTC oraz ecstasa. Pomimo, iż nie posiada on patentu jako lekarstwo, używany jest przez tych pierwszych w celach leczniczych. Szybko toruje sobie drogę na ulicę i staje się jednym z bardziej popularnych narkotyków.
  
• Drugą gałęzią narkotyków tzw. psychodelicznych są leki psychotropowe. Wykorzystywane w sposób niewłaściwy oraz przepisywane przez niekompetentnych lekarzy stają się prawdziwą epidemią. Według amerykańskich ekspertów jest to jeszcze w pełni nie zbadany aspekt używania narkotyków w tym kraju. Używanie leków psychotropowych bardzo często jest związane z późniejszym uzależnieniem od heroiny i kokainy. Według raportów NIDA w roku 1985 około 6% amerykańskiej młodzieży w wieku 12-17 lat bez recepty używa środków stymulujących przynajmniej raz, natomiast regularnie zażywa je 2%. Przynajmniej raz bez recepty używa tych środków 17% młodzieży w wieku 18-25 lat, a nałogowo 4%. Wśród starszych 8% używa tych leków przynajmniej raz (oczywiście bez recepty). Uzależnionych jest 1%. Do roku 1981 najczęściej używanym uzależniającym lekarstwem jest diazepam, znany ogólnie pod nazwą Valium. Doraźnie co roku spożywa go 8-9 milionów Amerykanów, a 3 miliony bierze go codziennie. Benzodiazepiny, w których skład wchodzi także Valium, łączone są przeważnie z narkotykami i używkami. Badania przeprowadzone w Kanadzie na osobach leczących się z uzależnienia od benzodiazepinu wykazują, że 44% używał go wraz z innymi narkotykami, a 56% pacjentów używa tylko tego rodzaju narkotyku. Szwajcarska firma Hoffman-La Roche, która podbiła rynki na całym świecie w ciągu czterech lat sprzedaje 147 milionów tabletek Valium i 26 milionów tabletek Librum.
  
• W ostatnim czasie jawi się ponownie problem narkotyków wziewnych. Badania przeprowadzone w roku 1987 na młodzieży z Dallas wykazują, że 45 000 młodzieży zażywa te środki. Zjawisko to na całym świecie dotyczy głównie najmłodszych, którzy "wąchają" dosłownie wszystko: kleje, lakiery nitro, rozpuszczalniki, benzynę, terpentynę, Vidol itp.

• Duża tolerancja wobec zażywania marihuany powoduje gwałtowny wzrost jej spożycia. Do Holandii, gdzie w latach 80 zniesiono sankcje za używanie tego narkotyku, zjeżdżają się młodzi z całego świata, którzy palą go i spożywają pod postacią ciastek. W samym Madrycie dwieście "kawiarni konopi" oferowało "skręty" i "kosmiczne ciasteczka". Wolny Stan Christiania w Danii staje się narkotykową stolicą tego kraju. Na terytorium liczącym 80 akrów powierzchni działa 200 handlarzy narkotyków W Związku Radzieckim spożycie marihuany gwałtownie wzrasta po tym, jak w roku 1985 wchodzą w życie ścisłe prawa antyalkoholowe.
  
• Zażywanie kokainy na szeroką skalę pojawia się w Europie Zachodniej dopiero w latach osiemdziesiątych, kiedy to rynek w Stanach Zjednoczonych ulega nasyceniu. Do szybkiego rozpowszechnienia na cały ten kontynent przyczynia się spadek cen narkotyków. Sprowadzane są głównie z Afryki przez Hiszpanię. Ta ostatnia "zasypana" kokainą już w roku 1986 liczył 60 000 do 80 000 narkomanów, z tendencją wyraźnie zwyżkową. Problem narkomanii jest szczególnie poważny we Francji, w Niemczech i w Anglii. W Anglii 20% łóżek w prywatnych klinikach dla narkomanów, zajmują pracownicy największych finansowych instytucji brytyjskich. Kokaina staje się bowiem modna wśród bankierów i maklerów giełdowych. W Europie Wschodniej i Rosji problem zjawiska narkomanii kokainowej pojawia się dopiero w latach dziewięćdziesiątych i nadal wypierany jest przez środki rodzime
  
• Heroina jest szeroko dostępna w Europie a popyt na nią ciągle wzrasta. Liczbę heroinistów w Holandii szacuje się na 16 000. Jest to więcej niż w całych Niemczech, Anglii i Francji. W Anglii do roku 1968 heroina sprzedawana jest w aptekach, gdzie w dużych ilościach kupują ją na recepty uzależnieni narkomani. Większość tego zakupu odsprzedawana jest później na "czarnym rynku". W Wielkiej Brytanii heroina jest najpopularniejszym środkiem narkotycznym i to wśród wszystkich warstw społecznych. W roku 1986 spośród 338 000 mieszkańców, 1 600 jest uzależnionych od narkotyków. Z tego 1 300 od heroiny. Co roku dołącza do tej listy 600 uzależnionych, z czego 400 od heroiny. W 80% są to bezrobotni. We Włoszech w samych tylko miastach znajduje się według różnych źródeł od 9 000 do 20 000 uzależnionych. Do sprzedaży narkotyków zatrudniane są głównie 13-14 letnie dzieci. W Hiszpanii jest obecnie 100 000 uzależnionych, z czego 30 000 w samym Madrycie, głównie od heroiny. (W Amsterdamie istniały cztery kawiarnie, które posiadały koncesję na sprzedawanie tego narkotyku. Przypadki zgonów z powodu przedawkowania spowodowały, iż w 1980r. władze zakazały dalszej działalności tym kawiarniom). W Europie Środkowej i Wschodniej spożycie opiatów w poszczególnych krajach jest zróżnicowane. Na Węgrzech i Słowenii w roku 1994 wynosi 3% wszystkich uzależnionych. Nadużywanie przeważa na Węgrzech, w Polsce i krajach bałtyckich. Spożycie heroiny wzrasta w Polsce i w Rumunii. Poza tym w takich miastach jak Bratysława, Budapeszt, Szeged, Praga, Sofia. Głównymi powodami tak małej "popularności" tego narkotyku są zaostrzone kontrole graniczne oraz wysoka cena tego narkotyku.
• Poziom zażywania leków psychotropowych, pobudzających i uspokajających w Europie jest znacznie wyższy niż w Ameryce. Podczas gdy w Stanach Zjednoczonych zażywa je ok.13% społeczeństwa, to w Wielkiej Brytanii jest to 23%, a w Niemczech aż 31%. Często leki zażywane są w nieodpowiednim celu. Jeszcze częściej, można powiedzieć, że prawie nigdy nie rozwiązują one problemów człowieka. Społeczeństwo coraz słabsze psychicznie, coraz częściej "rozwiązuje" swoje problemy za pomocą tabletek. Należy tutaj postawić pytanie, czy taki lub inny środek przeciwstresowy jest w stanie przywrócić do życia współmałżonka, lub czy pozwoli komuś złożyć egzamin, zapomnieć o złej pozycji społecznej, czy zaradzić zwolnieniu z pracy. W Europie Środkowej i Wschodniej najczęstszym "lekarstwem" na tego rodzaju dolegliwości nadal pozostaje alkohol.
• Ogólne spożycie narkotyków w krajach Europy Środkowej i Wschodniej jest zróżnicowane. Odsetek uczniów w wieku 14-15 lat, którzy próbują używać narkotyków wynosi od 7-12% na Węgrzech do 34% w Czechach. Używanie konopi w tej samej grupie wiekowej wynosił od 26% na Węgrzech, do ok. 30% w Słowenii. Spożycie substancji halucynogennych, głównie LSD i amfetaminy, zmniejsza się w Bułgarii, Czechach, Polsce i Słowenii, wzrasta natomiast na Węgrzech. Bułgaria, Węgry i Polska odnotowują użycie substancji wziewnych, szczególnie przez młodzież z marginesu społecznego w wieku od 14 do18 lat.
  
  

• Kolumbia jest głównym dostawcą kokainy na rynek Stanów Zjednoczonych. Sama boryka się z problemem narkomanii. Jest to efekt spadku cen narkotyków w latach osiemdziesiątych. Handlarze kierują wówczas swoich ludzi na drogę uzależnienia. W tym czasie powstaje bazuco, które jest mieszanką kokainy z kerozyną, benzyną i eterem używanym przy rafinacji kokainy. Takie papierosy dają szybki efekt oraz dalsze pragnienie narkotyku. W roku 1986 600 000 młodych Kolumbijczyków zażywa bazuco. Również w Boliwii wzrasta i to w zastraszającym tempie uzależnienie od wyrabianych tam z koki papierosów. Korzystają na tym producenci, gdyż częścią zapłaty za ugniatanie liści koki na mieszankę jest narkotyk. Określa się, iż z 5,6 miliona mieszkańców około 100 000 jest uzależnionych. Główne punkty przerzutowe narkotyków w Brazylii i wysp Bahama, gdzie w większości mieszka ludność biedna, sprzyjają rozwojowi narkomanii. W wielkich aglomeracjach miejskich slumsy, do których policja nie chce wchodzić, dają schronienie wielu kryminalistom. Są oni bohaterami dającymi zatrudnienie wielu młodym.
• Wyspa Mauritius i wschodnio - afrykańska Nigeria pełnią funkcję punktów tranzytowych z Afganistanu, Pakistanu, Indii, i Tajlandii. Podobną rolę spełnia Wybrzeże Kości Słoniowej i Ghana. W państwach tych rośnie liczba uzależnionych od narkotyków.
• W Indiach od najdawniejszych czasów zażywa się marihuanę. Jest ona integralną częścią tamtejszej kultury. Używa się jej w czasie wszelkich spotkań, jak w Stanach Zjednoczonych alkoholu. W Pakistanie tradycyjne palenie konopi zastępowane jest substancjami psychoaktywnymi. W wyższych warstwach społecznych spożywany jest benzodiazepin. Jak we wszystkich krajach produkujących narkotyki, również tutaj wielu mieszkańców pada ofiarą rodzimego przemysłu. Większość uzależnionych znajduje się w przedziale wiekowym od 18 do 25 lat. W roku 1984, w Pakistanie jest około 170 000 heroinistów. Obecnie jest ich od 300 000 do 1 miliona (Rolnicy tego kraju w roku 1986 wyprodukowują ponad 10 ton opium. W miejscowych laboratoriach przerabiane jest ono na heroinę). Również w Afganistanie nadużywa się opium, heroinę, konopie i metakwalon.
• Już w wieku XVI konopie indyjskie sprowadza Kambodża, Laos, Tajlandia, oraz Wietnam. Roślina ta przenika kuchnię, lecznictwo i obyczaje tego regionu. Obecnie chłopi hodują marihuanę w pobliżu swoich domów, dodając ją do pożywienia. W Chinach, które pragną powstrzymać import opium wybuchają tzw. Wojny opiumowe (1839 - 1860). Pokonani Chińczycy zmuszeni są zapłacić milion dolarów na rzecz zwycięzców, oddać Hongkong w ręce Brytyjczyków i nadal importować opium. Po II wojnie światowej Chińska Republika Ludowa zabrania importu i hodowli tego narkotyku. Bardzo ostre sankcje eliminują problem narkomani jako zjawiska społecznego.
• W Japonii decydującym momentem jest okres II wojny światowej. Dla zwiększenia wydajności robotników w fabrykach, żołnierzom i samobójcom kamikaze podawana jest amfetamina. Pozostałe po wojnie zapasy trafiają na czarny rynek. W roku 1954 liczbę narkomanów szacuje się na około 550 000. W czasie czystki aresztowanych jest 55 000 osób. Druga czystka zostaje przeprowadzona w latach sześćdziesiątych na głównych dealerach heroiny. Po tych zabiegach problem narkomanii w dużej mierze przygasa. Obecnie w Japonii liczącej 120 milionów mieszkańców żyją setki tysięcy narkomanów.
• Styk między Birmą, Laosem i Tajlandią zwany Złotym Trójkątem, jest jednym z ważniejszych dostawców heroiny do Stanów Zjednoczonych. Na tzw. Złotym Półksiężycu obejmującym Iran, Afganistan i Pakistan wzrasta w ostatnich latach, i to znacznie uprawa opium. Bliski Wschód, poza znaczną własną produkcją, jest nadto punktem przerzutowym prowadzącym przez Liban, Syrię i Turcję, gdzie wyrabia się surową morfinę, przeznaczoną na rynki w Europie i Ameryce Północnej.

W prawodawstwie dotyczącym prewencji, kontroli i zwalczania narkomanii jawi się trojakie podejście do problemu;

Skrajna prohibicja, mająca na celu ostre represjonowanie wszelkich przejawów używania narkotyków (w Malezji posiadanie więcej niż dwadzieścia gramów heroiny grozi śmiercią, a uzależnionych zamyka się w specjalnych obozach pracy). Takie prawodastwo występuje w Azji i Afryce (za wyjątkiem Indii, Egiptu i Arabii Saudyjskiej) oraz w Ameryce Łacińskiej (z wyjątkiem społecznego, medycznego oraz prawnego wyważenia systemów prawodawczych Argentyny, Kolumbii i Kostaryki).

Częściowa prohibicja łączy w sobie ostre sankcje za posiadanie i sprzedaż narkotyków z gotowością do niesienia pomocy osobom uzależnionym (w Egipcie leczenie jest przymusowe). Takie podejście przeważa w Europie i Ameryce Północnej (wyłączając Anglię i Holandię).

Podejście pragmatyczne, łączy w sobie ostre karanie przestępstw związanych z toksykomanią z wyłącznie medycznym spojrzeniem na kwestie uzależnienia. Wspomniana już wcześniej Anglia i Holandia różnią się od innych krajów Europy swoim pragmatycznym, a często nawet zupełnie nowatorskim podejściem.

Dla skuteczności kontroli podaży i handlu legalnymi środkami uzależniającymi oraz zapobieżenia ich używaniu w sposób nielegalny Organizacja Narodów Zjednoczonych opracowała w roku 1961 Jednolitą Konwencję o Lekach Odurzających, która zastąpiła wszystkie dotychczasowe traktaty, z wyjątkiem Konwencji Genewskiej z roku 1936. Na mocy tej konwencji objętych jest kontrolą 116 środków odurzających. Do 13 listopada roku 1996 traktat ten podpisało 158 państw. Dodatkowy dokument, zwany Protokołem z roku 1972 z poprawkami do Konwencji z roku 1961, kładzie nacisk na potrzebę liczenia i rehabilitacji osób uzależnionych od środków odurzających. Do 1 listopada roku 1996 Protokół podpisuje 142 państwa. W roku 1971 w Konwencji o substancjach psychotropowych wprowadzone zostają nowe systemy kontroli i działań międzynarodowych, których celem jest około 105 substancji psychotropowych, które nie są ujęte w poprzednich traktatach. Do 1 listopada roku 1996 konwencję tę podpisało 146 państw.

Konwencja Organizacji Narodów Zjednoczonych przeciwko nielegalnemu handlowi substancjami odurzającymi i psychotropowymi z roku 1988 ma za cel zapobieganie praniu brudnych pieniędzy, uzyskanych z nielegalnego handlu substancjami odurzającymi oraz zapewnienie konkretnych instrumentów międzynarodowej współpracy pomiędzy agendami wymiaru sprawiedliwości. Głównym celem tych działań jest ograniczenie podaży i popytu na środki odurzające i substancje psychoaktywne wyłącznie do celów medycznych i naukowych.

Międzynarodowy organ kontroli środków odurzających, jest niezależnym organem kontroli o quasi-sądowniczym charakterze. Utworzony zostaje w celu wdrażania postanowień Konwencji o substancjach odurzających Organizacji Narodów Zjednoczonych podpisanej w ramach Konwencji z roku 1968. Organ monituje kontrolę rządów nad związkami chemicznymi, określa słabe punkty krajowych i międzynarodowych systemów kontroli środków odurzających, ocenia nowe związki chemiczne, które staja się użyteczne w nielegalnej produkcji. Rada monitoruje także obrót 22 substancjami wyszczególnionymi w dwóch tabelach w celu zapobieżenia ich odprowadzeniu do obrotu nielegalnego i użycia do nielegalnej produkcji środków odurzających i psychotropowych.

Narkomania w Polsce

• W okresie międzywojennym zjawisko toksykomanii dotyczyło, i to w znikomym stopniu, jedynie środowisk elitarnych, głównie lekarzy, pisarzy i artystów. Najczęściej używanym środkami jest opium, morfina, eter. Mniej heroina. Wyjątkowo peyotl. Z tego okresu nie ma wzmianek o zażywaniu narkotyków przez młodzież.
• W czasach odbudowy Polski ze zniszczeń wojennych bardzo sporadycznie występują przypadki uzależnienia od narkotyków. Jeśli się jawią są przeważnie skutkiem korzystania ze środków w czasie terapii przy różnych dolegliwościach.
• Dane zarejestrowanych w szpitalach
  
  

  Rok	Ilość
  1960	103
  1965	148
  1967	467
  1968	584
  1970	1100
  1972	2500
  1981	10 132
  1986	16 838
  1990	13 950
  1991	14 480
  1994	16 598

  
  
• Według danych szacunkowych MziOS w pierwszej połowie lat siedemdziesiątych jest około 50 000 uzależnionych. W roku 1995 w Polsce narkotyki zażywa nałogowo około 100 000 - 150 000 osób

• Początki ze względu na małą znajomość, jak też trudny dostęp do środków odurzających i narkotycznych pierwsze lata charakteryzują się zażywaniem tzw. zamienników, wąchania tri, spożywaniu różnych tabletek, wdychania butaprenu i rozpuszczalników nitro, benzyny eter, acetonu, sporadycznie palony jest haszysz przemycany z zagranicy. W późniejszym okresie przychodzi moda na wstrzykiwanie dożylne omnoponu, koktajlu robionego z parkopanu, dolantinu, dolarganu.
• Ruch hippisów, podróże autostopowe, szczególnie zaś zloty organizowane min. w Mielnie, Dusznikach Zdroju, Sopocie, Międzyzdrojach, Kazimierzu Dolnym nad Wisłą, Opolu, Chęcinach i Częstochowie sprzyja toksykomanii. Od roku 1973 gwałtownie wzrasta w Polsce spożycie opiatów. Zloty stają się okazją wejścia w świat narkomanii. Jest to też czas powstania wielu komun. Jedna z pierwszych powstaje w Ożarowie koło Warszawy, w której "z końcem roku 1968 w jednym pokoju mieszka 20 osób (chłopcy i dziewczęta), nie dbając o elementarne zasady higieny. Członkowie tej komuny noszą stare, brudne ubrania, pomalowane na kolorowo, zdobne w napisy i ozdoby hippisowskie. W krótkim czasie w okolicach Warszawy powstaje 10 różnych komun, w których młodzi ludzie pędzą bezczynne życie. Słuchają głośnej muzyki, grają na gitarach, wdychają tri lub inne środki odurzające".
  
• W latach osiemdziesiątych ruch hippisowski słabnie, a kultura zażywania narkotyków przestaje wyrażać się w sposób spektakularny i schodzi do podziemia. W tym mniej więcej czasie powstaje najbardziej rozpowszechniony narkotyk, heroina gdańska, zwana potocznie kompotem. W 65% narkomania dotyczy wówczas młodzieży do lat 17. Głównie nie uczącej się lub uczęszczającej do szkół zasadniczych. W roku 1981 setki młodocianych, w wieku od 10 lat nadużywa butaprenu. Spośród zarejestrowanych w roku 1981 narkomanów 65% stanowi młodzież w wieku 17 -25 lat. 25% to dorośli powyżej tej granicy. 13% stanowią młodociani poniżej 17 lat. W roku 1991 80% narkomanów zarejestrowanych stanowi populacja do 30 roku życia. Z tego większość mieści się w przedziale wiekowym pomiędzy 21 a 24 rokiem życia. W roku 1993 statystyki rejestrują 16 598. Z tego młodzież stanowi 1 505 do 17 lat, 3 949 w wieku 18 -20 lat, 6 105 w przedziale wiekowym 21 - 24 lata i 5 937 dorośli powyżej 24 lat.
• Zgony
  
  

  Rok	Ilość zgonów
  1979	19
  1981	80
  1982	102
  1983	110
  1984	115
  1985	109
  1985	117
  1987	68
  1988	106
  1989	110
  1990	98
  1991	130
  1992	167
  1993	150

  
  
• Sytuacja dziś. Obecnie zażywane są wszystkie narkotyki dostępne w świecie. Obecnie LSD i kokaina tworzą obok marihuany, haszyszu, amfetaminy, kompotu, heroiny i relanium czołówkę najczęściej zażywanych narkotyków. Zauważyć trzeba, że pod względem rodzaju zażywanych środków odurzających Polska szybko "dogania" światową "elitę" w tej dziedzinie Nie znaczy to, że wyparty jest rodzimy przemysł, głównie kompot, czyli tzw. "polska heroina".
• Spożycie w szkołach ponadpodstawowych - wyniki badań
  
  W roku 1995 metodą ankiety audytoryjnej przebadano 8 940 uczniów klas pierwszych i 5 501 z klas trzecich szkół ponadpodstawowych. Badania obejmują teren całej Polski.
  

  I klasa	III klasa
  ogółem 32,5%	ogółem 38,5%
  leki uspokajające i nasenne 18,5%	leki uspokające i nasenne 20,8%
  substancje wziewne 10,4%	marihuana i haszysz 17,1%
  marihuana i haszysz 10,1%	substancje wziewne 7,9%
  amfetamina 2,9%	sterydy anaboliczne 4%
  sterydy anaboliczne 2,8%	amfetamina 2,8%
  LSD 1,9%	LSD 2,7%
  Kompot, ecstasy, kokaina, heroina, crack mniej niż 2%

  • Nie występują wielkie różnice między pierwszymi, a trzecimi klasami. Przy bardziej rozpowszechnionych substancjach nasilenie doświadczeń jest wyższe w klasach trzecich. Nie dotyczy to substancji wziewnych, częściej spotykanych u pierwszoklasistów.
  • Poza lekami uspokajającymi i nasennymi, których zażywanie przeważa i to dwukrotnie u dziewcząt, wszystkie wymienione środki częściej przyjmują chłopcy.
• Rozpowszechnienie
  
  

  Rodzaj	Ilość dawnych województw
  Amfetamina	47
  Słoma makowa	45
  Konopie indyjskie	42
  "kompot"	42
  marihuana	27
  Haszysz	26
  LSD	24
  Grzyby halucynogenne	17
  Ecstasy	16
  Leki psychotropowe	15
  heroina	12
  kokaina	11

  Największym skupiskiem narkomanii, jak i najbardziej zróżnicowanymi środkami toksycznymi nadal charakteryzują się duże ośrodki miejskie. Znaczne zróżnicowanie poszczególnych narkotyków zauważa się też w mniejszych ośrodkach miejskich, głównie nadgranicznych (stan na rok 1999).
  
  
  Nasze materiały:
  ** Skutki narkomanii - opracowanie naukowe
  ** "Mój pierwszy raz" - opracowanie przez młodzież szkolną