Cia³o Chrystusa
Transsubstancjacja i inne pytania
Ile Chrystus ma "cia³" ?
fizyczne lub historyczne (w tej postaci, któr± mia³o od poczêcia do zmartwychwstania),
uwielbione (w tej postaci, któr± ma po zmartwychwstaniu)
eucharystyczne (obecne w sakramencie Eucharystii pod postaci± chleba)
mistyczne (to¿same z Ko¶cio³em jako wspólnot± osób wszczepionych w Chrystusa) (Encyklopedia PWN)
W³a¶ciwo¶ci po zmartwychwstaniu (chrystofania)
** ludzka postaæ (nie jest pewne czy koniecznie)
** zmys³ow± dotykalno¶æ
** ¶wiadkowie chrystofanii w pierwszej chwili nie poznawali Jezusa, a rozpoznanie go poci±ga³o za sob± uwierzenie w niego.
Dlaczego Ko¶ció³ jest cia³em Chrystusa?
Ten fakt przedstawia³ najsilniej ¶w. Pawe³. Chodzi o to, ¿e Chrystus jest g³ow± wspólnoty. Cia³o jest zale¿ne od g³owy i im wiêksze pos³uszeñstwo g³owie tym sprawniej dzia³a ca³y cz³owiek. Cia³o jest jedno¶ci±, ale te¿ ma ró¿ne cz³onki, które maj± ró¿norakie funkcje. Stajemy siê cz³onkami cia³a Chrystusa przez spo¿ywanie jego cia³a eucharystycznego. Ko¶ció³ jest cia³em Chrystusa podobnie jak dwie osoby - m±¿ i ¿ona staj± siê jednym cia³em.
Zmartwychwstanie z cia³em
Ewangelie opowiadaj± nam o tym, ¿e Jezus po ¶mierci spo¿ywa³ posi³ki, dotyka³ przedmiotów - co potwierdza jego fizyczny charakter. Jednak równocze¶nie potrafi³ przechodziæ przez drzwi i znikaæ. Cia³o to, niepodlegaj±ce przestrzeni i czasowi, istnieje niejako we wszystkich miejscach i w ka¿dym czasie.
Wyobra¿enie o zmartwychwsta³ym ciele
Mo¿na dokonaæ pewnego przybli¿enia zmartwychwsta³ej rzeczywisto¶ci. Otó¿ nasze cia³o sk³ada siê z atomów, ale w ci±gu ¿ycia te atomy przemieszczaj± siê, zastêpowane s± przez nowe, a stare ulatuj±. Tak na prawdê ¿aden atom nie musi pozostaæ na swoim miejscu. Tak wiêc to nie atomy stanowi± cia³o. Cia³em jest pewna idea, ca³okszta³t zasad, zale¿no¶ci, pewna niesamowicie z³o¿ona funkcja geometryczno, elektryczno, kinetyczna. Idea. Nie jest wa¿ne sk±d zostan± wziête cz±stki aby t± ideê zrealizowaæ. Cia³o po zmartwychwstaniu otrzymuje materiê ¶wiêt±. Nie jest to materia ziemska, która podlega grzechowi. Jest to materia, której nie ograniczaj± prawa materii, ale która mo¿e byæ jak materia. (Jest to pewne przybli¿enie, pomys³, aby móc sobie wyobraziæ t± wielk± tajemnicê)
Pój¶cie do nieba
Dlaczego Jezus poszed³ do nieba razem z Cia³em. Móg³ to zrobiæ wracaj±c jak przedtem, jako ¼ród³o wszelkiego ¿ycia. Wniebowst±pienie z cia³em (czyli otrzyman± od Maryi niepowtarzaln± ide± cia³a) sta³o siê mo¿liwe dziêki zmartwychwstaniu. Cia³o sk³adaj±ce siê ze zwyk³ych atomów do nieba nie mo¿e wst±piæ, ale cia³o urzeczywistnione w materii ¶wiêtej ma t± mo¿liwo¶æ bo nie podlega czasowi i przestrzeni. U¶wiêcenie cia³a zosta³o podsumowane przez wniebowst±pienie.
Cia³o Chrystusa w Eucharystii
W czasie Eucharystii Chrystus staje siê obecny w op³atku. Nazywa siê to "transsubstancjacj±" czyli przeistoczeniem. Faktyczne Cia³o Chrystusa mo¿e przybraæ obecnie dowoln± formê, równie¿ chleba. Faktycznie wiêc op³atek (maj±cy wcze¶niej swoj± ideê, konstrukcjê logiczn±) przedstawiony w materii zamieniany jest w Cia³o Chrystusa, ca³ego Chrystusa - (maj±cego swoj± ideê, konstrukcjê logiczn±), przedstawionego w materii ¶wiêtej w zewnêtrznym kszta³cie op³atka.
Spo¿ywanie komunii a choroby
Zachodzi pytanie co zrobiæ gdy bardzo chory na celiakiê, albo schorzenia zwi±zane z alkoholem cz³owiek pragnie przyj±æ komuniê ? Czy ksi±dz mo¿e sprawowaæ w takiej sytuacji Mszê ¶w. bez wypicia wina ? Okazuje siê ¿e ksi±dz mo¿e sprawowaæ eucharystiê a Krew Chrystusa spo¿ywa za niego wierny. Potrzebne jest na to wszak¿e zezwolenie ordynariusza miejsca. Wierni chorzy na celiakiê którzy nie mog± spo¿ywaæ glutenu mog± w takich wypadkach spo¿ywaæ komuniê tylko pod postaci± wina. Natomiast niemo¿liwe jest u¿ywanie komunikantów, które by nie zawiera³y ani odrobiny glutenu.(Kongregacja Nauki i Wiary "Odpowied¼ na przed³o¿one w±tpliwo¶ci", Patres Sacrae Congregationis, 29.11.1982)
Szafarz komunii ¶wiêtej
Nadzwyczajnymi szafarzami Komunii ¶w., poza alumnami Seminarium Duchownego, mog± byæ mê¿czy¼ni w wieku od 35 do 65 lat. Wymagana jest dojrza³o¶æ w wierze: "zdrowa pobo¿no¶æ eucharystyczna i intensywne ¿ycie sakramentalne", wzorowe ¿ycie moralne, kwalifikacje intelektualne i przynajmniej ponadpodstawowe wykszta³cenie, aktywne uczestniczenie w ¿yciu parafialnym, powa¿anie duchowieñstwa i wiernych, sprawno¶æ fizyczna i psychiczna, otwarta i s³u¿ebna postawa wobec drugich, serdeczno¶æ oraz ³atwo¶æ nawi±zywania kontaktów zw³aszcza z osobami chorymi i w podesz³ym wieku". Pos³uga wymaga te¿ odpowiedniego przygotowania w formie studium. Program studium obejmuje wyk³ady i æwiczenia (!) z zakresu teologicznych podstaw liturgii, teologii Eucharystii, parafialnego duszpasterstwa chorych, laikatu w ¿yciu parafii oraz innych zagadnieñ dotycz±cych obecno¶ci Chrystusa w Eucharystii.
Historia dogmatu o przeistoczeniu
** Spo¿ywanie i ³amanie chleba jako Cia³a Chrystusa datuje siê od samego pocz±tku.
** 787 Sobór Nicejski - przyjêcie prawdy o przeistoczeniu
** 1215 Sobór Laterañski ostateczne podsumowanie sporów i staræ, sprzeciw opinii ¿e jako niegodni nale¿y ograniczaæ ilo¶æ przyjmowania Eucharystii
** 1220 - ustanowienie adoracji
** 1264 Urban IV - ustanowienie ¶wiêta Bo¿ego Cia³a
** 1415 ograniczenie wymagania spo¿ywania Eucharystii jedynie do Cia³a z mo¿liwym ograniczeniem krwi.
Potwierdzenia Eucharystii w Pi¶mie ¦wiêtym
Jezus przygotowuj±c do Eucharystii mówi:
"Kto spo¿ywa cia³o moje i pije krew moj±" (J.5.56)
u¿ywa te¿ czasu przysz³ego aby wskazaæ ¿e ¿adna z interpretacji tego znaczenia jeszcze nie jest osi±galna, ¿e Eucharystia bêdzie dopiero dostêpna w przysz³o¶ci:
"chlebem który ja dam"
"za was bêdzie wydane"
Oraz oczywi¶cie w³a¶ciwe ustanowienie Eucharystii nastêpuje podczas Wieczerzy Wielkiego Czwartku.
"To jest" czy "to oznacza" ? Protestanci i liczne sekty aby nie mieæ problemów ze swoim rozumieniem Eucharystii wprowadzi³y nieuzasadnione t³umaczenie kluczowych s³ów Chrystusa podczas Wieczerzy - "Bierzcie i jedzcie, to oznacza cia³o moje". W aramejskim którego u¿ywa³ Jezus nie wystêpuje s³owo "jest", tym bardziej "jest jak". Wiêc s³owa podczas wieczerzy brzmia³y zapewne "Bierzcie i jedzcie, to Cia³o moje" - t³umaczenie greckie doda³o termin "estin" czyli konkretnie "jest" a nie "oznacza". S³owo oznacza mog³oby wyst±piæ w oryginale i równie¿ inaczej brzmia³oby w greckim. Zaznacza to ¶w. £ukasz opisuj±c kielich nie u¿ywaj±c ¿adnego s³owa w ogóle "Ten kielich to Nowe Przymierze"
Brzmienie s³ów Jezusa Czterej ewangeli¶ci podaj± bardzo wiernie s³owa z Ostatniej Wieczerzy, ró¿ni±c siê jedynie w nieistotnych szczegó³ach. Znamienne jest to ¿e ¿aden tekst nie da siê wywie¶æ z pozosta³ych i najprawdopodobniej bior± one pocz±tek bezpo¶rednio od orygina³u aramejskiego. Oto przypuszczalne brzmienie (litery aramejskie maj± wiele akcentów które tutaj trudno pokazaæ)
Sabun akhulun:
den hu guphi
demitijeheb alekhon;
hakheden abudun ledukhrani;
iszton minnah kullekhon:
hada kasa
hi kejama hadata
be idmi,
demisztepekh alekhon. |
Bierzcie, spo¿ywajcie:
to [jest] Cia³o moje
wydane za was;
to czyñcie na moj± pami±tkê;
pijcie z niego wszyscy:
ten kielich
[jest] nowym przymierzem
w krwi mojej,
wylanej za was. |
Potwierdzenia wczesnego przyjmowania Eucharystii
Chrze¶cijanie od samego pocz±tku zbierali siê na "³amaniu chleba" zdaj±c sobie sprawê z faktycznej obecno¶ci w nim Chrystusa.
** Dz.2.46 "codziennie trwali jednomy¶lnie na modlitwie, a ³ami±c chleb po domach, spo¿ywali posi³ek w rado¶ci i prostocie serca"
** Dz.20.7 "W pierwszym dniu po szabacie, kiedy zebrali¶my siê na ³amanie chleba"
** ¶w. Justyn Mêczennik ur. ok. 100 r.: "ten pokarm jest, tak± mamy naukê, Cia³em i Krwi± tego w³a¶nie, Wcielonego Jezusa"
** ¶w. Ignacy zmar³y w 107 r.: "Powstrzymuj± siê od Eucharystii i modlitwy gdy¿ nie wierz±, ¿e Eucharystia jest Cia³em Pana naszego"
** Inne potwierdzenia ¶w. Ireneusz, Klemens Aleksandryjski, Tertulian (II w.), Orygenes, ¶w. Cyprian (III w.)
Cuda Eucharystyczne
W ci±gu 1250 lat, od roku 750 do naszych czasów, w ró¿nych miejscach na ¶wiecie odnotowano 132 cuda eucharystyczne. I choæ krwawi±ce hostie, zachowuj±ce setki lat ¶wie¿o¶æ op³atki, wieloletnie posty eucharystyczne s± niewyt³umaczalne dla nauki, choæ komisje papieskie wiele razy potwierdza³y te zdarzenia nale¿± one do tzw. objawieñ prywatnych. Nale¿y podkre¶liæ ¿e te zdarzenia nie s± niczym bardziej niezwyk³ym od codziennego cudu eucharystycznego. (wykorzystano materia³y: ks. Kazimierz Wolan MS w "La Salette", dyskusja na "Apologetyce", ks. Andrzej Trojanowski TChr w: "Mi³ujcie siê")
Wczesny cud zwi±zany z Eucharysti± ¶w. Cyprian z Kartaginy (III w.) opowiada o kobiecie która sk³ada³a ofiary bo¿kom i po przyj¶ciu do domu z naczynia w którym przechowywa³a hostie wydoby³ siê p³omieñ.
Pierwsze (najprawdopodobniej) 750 r. - ko¶ció³ San Legonziano w Lanciano - mnich benedyktyñski stwierdza ¿e trzyma rzeczywiste cia³o a w kielich jest krew. Hostia do dzisiaj jest przechowywana, a badania stwierdzi³y, ¿e jest to fragment miê¶nia sercowego. Krew ma grupê AB (ta sama grupa co krwi na ca³unie)
Niektóre daty Znane s± przypadki zamiany op³atka i wina na cia³o i krew lub krwawienia hostii. Np.: Trania z 1000 r., Ferrara (28 marca 1171 r.), Alatria (1228 r.), we Florencja (30 grudnia 1230 r. i 24 marca 1595 r.), w Bolsena (1264 r.), Offida (1273 r.), Macerat (25 kwietnia 1356 r.), Turyn (6 czerwca 1453 r.), Asti (25 lipca 1535 r. i 10 maja 1718 r.), San Pietro a Patierno (27 stycznia 1772 r.).
Ostatni 1984 Papie¿ Jan Pawe³ II udziela³ komunii Koreance gdy komunikant zamieni³ siê w Cia³o. Papie¿ nie wstrzyma³ celebry jedynie pob³ogos³awi³ kobietê.
Nienaruszone W Sienie od 1730 przechowywane s± Hostie które nie trac± ¶wie¿o¶ci pomimo tego ¿e po³o¿ony obok chleb rozsypuje siê po kilku latach ca³kowicie.
Post eucharystyczny Polega na tym, ¿e dana osoba nie przyjmuje ¿adnych pokarmów poza Eucharysti±. Do takich osób nale¿±: ¶w. Rita z Cascia, ¶w. Katarzyna z Sieny, ¶w. Ró¿a z Limy, ¶w. Józef z Cupertino, b³. Ojciec Pio, Anna Katarzyna Emmerich (XIX w.), Alexandrina da Costa (zm. 1963); Teresa Neumann (nie przyjmowa³a pokarmów od 1926-62), Marta Robin (od 1931-81)
Lewitacja Faverney z 25 na 26 maja 1608 podczas adoracji sp³on± o³tarz, jednak monstrancja z hosti± pozosta³a zawieszona w powietrzu. Zjawisko trwa³o 33 godziny i widzia³o go wiele tysiêcy osób.
Polemika na temat sprawowania
Poni¿ej prezentujemy zarzuty obu stron razem z polemik±, oraz na koñcu wnioski.
Komunia na rêkê - argumenty przeciw
¦wiêtokradztwo - Je¶li tak, to zawsze i wszêdzie. Jednak kult ¶wiêtych którzy tak sprawowali Eucharystiê datuje siê od samego pocz±tku. S± to m.in. Cyryl Jerozolimski, Bazyli Wielki, Jan Damasceñski.
Nigdy nie by³a praktykowana - Praktyka ta istnia³a w Rzymie jeszcze w VII wieku i zanik³a dopiero wraz ze zmian± chleba kwaszonego na prza¶ny po synodzie w Rouen 878
By³a zwalczana przez sobory - Wprowadzenie nowego zwyczaju by³o zwi±zane ze zmian± podej¶cia. W owym czasie komunikowano rzadko a czê¶ciej adorowano.
Zanik nale¿ytej czci - Jak widaæ w pierwszych wiekach przyjmowanie Eucharystii na rêkê nie owocowa³o zmniejszon± czci±. Liczne dokumenty wyra¿aj± olbrzymi± cze¶æ dla Eucharystii.
Wzrost kradzie¿y - W przypadku podawania do ust kradzie¿ jest równie¿ mo¿liwa i niestety zdarza siê.
Cz±stki Hostii zawsze pozostaj± na rêkach - Drobiny pozostaj± tak¿e na rêkach ksiêdza pomimo tego ¿e symbolicznie obmywa on rêce.
Wprowadzenie komunii na rêkê zwi±zane jest z protestantyzmem - Nie wszystko co sugerowa³ Luter czy Kalwin by³o z³e. Nak³aniali np. do g³êbszego czytania Biblii, do czego równie¿ nak³ania Ko¶ció³ katolicki
Komunia na rêkê - argumenty za
Forma by³a znana ju¿ w staro¿ytno¶ci - Obecna forma jest ró¿na od rytua³u staro¿ytnego. By³a ona udzielana na obie rêce. Nie mo¿na Jej by³o braæ palcami, ale nale¿a³o spo¿yæ w g³êbokim uk³onie. W niektórych rejonach wschodu nie wolno by³o jej dotykaæ lew± rêk±, ale zwi±zane to by³o z kultur±, która w ogóle traktuje jedzenie dotkniête lew± rêk± za nieczyste.
"Bierzcie i po¿ywajcie" a wiêc trzeba "braæ" - W takim razie nale¿a³oby braæ rêkami równie¿ kielich, a Ko¶ció³ pierwotny tego nie robi³. Ponadto dalej napisane jest, ¿e Pan podawa³ im chleb.
Podkre¶lenie godno¶ci cia³a cz³owieka, które jest ¶wi±tyni± ducha - Komunia nie ma na celu kontemplowanie swojej godno¶ci, lecz Chrystusa w postawie "Panie, nie jestem godzien"
Skoro ksiê¿a mog± to dlaczego nie ¶wieccy, przecie¿ s± równi - Ksi±dz jest taki sam - wezwany do modlitwy, nawróceni i ofiary z siebie, ale w sposób szczególny przeznaczony do s³u¿by Bo¿ej, a w czasie liturgii jest ¿yw± ikon± Chrystusa. Gdy ksi±dz przyjmuje Cia³o Pañskie poza liturgi± (np. w Wielki Pi±tek) przyjmuje Je do ust.
Stary zwyczaj, który trzeba od¶wie¿yæ - Sprawa celebrowania liturgii jest spraw± ko¶cio³ów lokalnych, a na ziemiach polskich taki zwyczaj nigdy nie mia³ miejsca.
Komunia na rêkê - Wniosek
Jakkolwiek przyjmowanie komunii na rêkê nie jest czym¶ zdro¿nym, tak powinno byæ zwi±zane ze zwyczajami lokalnymi, a w Polsce zwyczaj ten nie by³ praktykowany. Wprowadzenie powinno byæ poprzedzone g³êbokim zrozumieniem i d³ugim przygotowaniem wiernych (obrzêdy, specjalne kazania, oczyszczenie, pojednanie). W podró¿ach nale¿y siê jednak dostosowaæ do zwyczajów lokalnych (powinno to te¿ dotyczyæ przyje¿d¿aj±cych do Polski).
Komunia z tabernakulum czy z o³tarza
Komunikowanie z o³tarza podwa¿a wiarê w trwanie postaci eucharystycznych - Jest to wniosek, który ma sugerowaæ niegodno¶æ udzielania komunii tylko z hostii konsekrowanych na o³tarzu w czasie jednej Mszy ¶w. Ko¶ció³ pierwszych wieków jednak tak w³a¶nie czyni³, co nie przeszkadza³o wierzyæ w trwanie postaci eucharystycznych. Dowodem tego mo¿e byæ zwyczaj przesy³ania Komunii przez papie¿a w listach biskupom lub wrzucanie u³omka Cia³a Chrystusa z Mszy ¶w. z poprzedniego dnia do kielicha. Ten ostatni zwyczaj pozosta³ symbolicznie do dzisiaj.
Komunikowanie siebie samego
"Bierzcie i jedzie" - sugeruje siê tutaj, ¿e dopuszczalne jest pozostawianie Cia³a Chrystusa na o³tarzu, aby wierni podchodzili i sami udzielali sobie komunii. Jednak napisane jest równie¿ zaraz, ¿e Jezus sam rozdawa³ uczniom Swe Cia³o i Krew.
Aktywna rola wiernych - Komunia ma byæ celebrowaniem Chrystusa, a nie swojej godno¶ci i aktywno¶ci. "Panie, NIE JESTEM godzien"
Znana by³a taka praktyka w staro¿ytno¶ci - Ogranicza³a siê ona do miejsc gdzie nie by³o kap³ana, zawsze jednak by³a do Hostia (¯ertwa) otrzymana z r±k kap³ana w ko¶ciele.
Nie s± znane zasady zakazuj±ce - Znana jest zasada z VI w., wydana za Katolikosa Mar Iso'yahba, mówi±ca ¿e nawet g³ówny celebrans nie mo¿e podawaæ sobie sam komunii i musi j± przyjmowaæ z r±k innego kap³ana. W przypadku gdy by³ tylko celebrans i diakon ksi±dz musia³ najpierw po³o¿yæ Hostiê na rêkach diakona, a nastêpnie przyj±æ J± z jego r±k. Diakon mówi³: "Cia³o Chrystusa". Znany jest te¿ dokument z VII w. Ordo Romanus I, w którym widaæ, ¿e nawet papie¿ sam nie podawa³ sobie komunii. Praktyka zmieniona zosta³a, gdy przyjêto, ¿e nie mo¿na przyjmowaæ komunii od stoj±cego ni¿ej i ksi±dz zacz±³ udzielaæ j± sobie "in persona Christi".
Inne Ko¶cio³y
** Prawos³awie - transsubstancjacja - zamiana
** Ewangelicko-augsburski - tylko konsubstancjacja - wspó³istnienie
** inne protestanckie - nie uznaj± obecno¶ci
** wyj±tki - Ko¶ció³ Chrze¶cijan w Duchu Prawdy i Pokoju (ruch zielono¶wi±tkowy) - uznaje przeistoczenie
Wypowiedzi
¦w. Jan Vianney
Gdyby nam powiedziano: - O tej to godzinie wskrzesz± umar³ego - pobiegliby¶my szybko, aby to zobaczyæ. A konsekracja... czy to nie wiêkszy cud ni¿ wskrzeszenie umar³ego?
Nie ma nic równie wielkiego jak Eucharystia. Gdyby Bóg mia³ co¶ cenniejszego - ofiarowa³by nam to.
Pan jest tu (w Eucharystii) ukryty, czeka, by¶my Go odwiedzili i przedstawili Mu nasze pro¶by. Popatrzcie jak jest dobry! Dostosowuje siê do naszej s³abo¶ci... Gdyby ukaza³ siê nam w ca³ej swej chwale, nie odwa¿yliby¶my siê zbli¿yæ do Niego...
Bez boskiej Eucharystii nie by³oby szczê¶cia na tym ¶wiecie, a ¿ycie by³oby niezno¶ne. Gdy przyjmujemy komuniê ¶wiêt±, dostajemy i rado¶æ, i szczê¶cie.
Komunia ¶wiêta jest mi³osn± k±piel±.
Je¶li byliby¶cie przekonani o rzeczywistej obecno¶ci Pana w Przenaj¶wiêtszym Sakramencie i modlili siê ¿arliwie - na pewno uzyskaliby¶cie wasze nawrócenie.
¶w. Faustyna Kowalska
Komunia ¶w. jest to ³±czenie siê z Panem na wskro¶ duchowe, jest to wielka przewaga ducha nad natur±.
Lêkam siê ¿ycia, w którym dniu nie mam Komunii ¶w. Sama siebie siê lêkam. Jezus utajony w Hostii jest mi wszystkim. Z Tabernakulum czerpiê si³ê, moc odwagê, ¶wiat³o; tu w chwilach udrêki szukam ukojenia. Nie umia³abym oddaæ chwa³y Bogu, gdybym nie mia³a w sercu Eucharystii.
Najuroczystsza chwila w ¿yciu moim, to chwila, w której przyjmujê Komuniê ¶w. Do ka¿dej Komunii ¶w. têskniê i za ka¿d± Komuniê ¶w. dziêkujê Trójcy Przenaj¶wiêtszej.
... ¿ycie wiekuiste musi siê ju¿ tu na ziemi zapocz±tkowaæ przez Komuniê ¶w. Ka¿da Komunia ¶w. czyni ciê zdolniejsz± do obcowania przez ca³± wieczno¶æ z Bogiem.
Trudno by mi by³o prze¿yæ dzieñ, gdybym nie by³a u Komunii ¶w. On jest tarcz± moj±, bez Ciebie Jezu nie umiem ¿yæ.
Blaize Pascal
Jak ja nienawidzê tego b³azeñstwa, aby nie wierzyæ w Eucharystiê! Je¿eli Ewangelia jest prawd±, je¶li Chrystus jest Bogiem, jaka¿ w tym trudno¶æ?
Wykorzystane materia³y
** ks. Kazimierz Wolan MS artyku³ w "La Salette"
** "Apologetyka"
** ks. Andrzej Trojanowski TChr artyku³ w: "Mi³ujcie siê"
** Zenon Zió³kowski "Najtrudniejsze Stronnice Biblii"
** ks. Aleksander Posacki "Cuda Eucharystyczne"
wystarczy klikn±æ
aby pomóc w promocji