W czasach cywilizacji obrazu telewizja zyskała znaczenie środka komunikacji masowej o największej sile oddziaływania, o największym zasięgu. Dla milionów ludzi przekaz telewizyjny jest decydującym źródłem informacji, wzorców postępowania, podstawą ocen, opinii i kształtowania świata wartości. Telewizja stała się lustrem świata i światem, który wchodzi do domu/ L.Teodori Bruni/. Dzięki funkcjonowaniu telewizji świat zmniejszył się do wymiarów "globalnej wioski"/ McLuhan/. Telewizja stała się też niekwestionowanym atrybutem stylu życia współczesnego człowieka. Badania przeprowadzane nad wiarygodnością telewizji wykazują bardzo wysoką ocenę tego środka masowego przekazu oraz roli jaką spełnia w życiu jednostek. Wszystkie te okoliczności sprawiają, że poznanie funkcjonowania jak i oddziaływania telewizji na współczesną kulturę i mentalność współczesnego człowieka jest bardzo potrzebne. Realizację tego zadania umożliwia nam lektura niezwykle interesującej, opublikowanej niedawno książki ks. Andrzeja Baczyńskiego pt. "Telewizja w służbie ewangelizacji." /Wydawnictwo Poligrafia Salezjańska, Kraków 1998/.
Informacje o telewizji , zebrane przez autora w książce umożliwiają nie tylko zrozumienie jej funkcjonowania, ale ukazują drogę wykorzystania tego medium dla sprawy ewangelizacji. Zdaniem autora, nie ma najmniejszych wątpliwości, że dla Kościoła, który pragnie dotrzeć z orędziem Ewangelii aż po krańce świata, telewizja jest jednym z najbardziej odpowiednich i skutecznych środków realizacji tego celu. Obraz i język telewizji powinien zostać wykorzystany jako nośnik ewangelicznych wartości. Ks. Andrzej Baczyński w swojej pracy przedstawia ważne treści zawarte w dokumentach Kościoła odnoszące się do wykorzystania współczesnych mediów w dziele ewangelizacji. Np. z instrukcji duszpasterskiej Aetatis novae / 1992/ przytacza następujący fragment: "Środki społecznego przekazu mogą i powinny być narzędziem w służbie prowadzonej przez Kościół reewangelizacji i nowej ewangelizacji współczesnego świata. W myśl słusznej, starej zasady "widzieć, ocenić, działać", należy wykorzystać w ewangelizacji audiowizualne możliwości środków przekazu."/AN 11/.
Z drugiej jednak strony niesłychany rozwój technologii komunikowania, m. in. pojawienie się telewizji satelitarnej, powstanie sieci telewizji kablowej dostarczającej programy kilkudziesięciu a w perspektywie kilkuset stacji telewizyjnych, narodziny i rozwój telewizji cyfrowej, rozwój techniki laserowej i światłowodowej przynosi nowe, dotąd nieznane zagrożenia: informacyjny neokolonializm/ manipulowanie informacjami, naruszanie prywatności/, kształtowanie nowej kultury, nowej wrażliwości, inne sposoby myślenia i spostrzegania świata, narzucanie prymitywnej materialistyczno- konsumpcyjno - hedonistycznej wizji świata. Te zjawiska przynoszą dla Kościoła zadanie duchowego rozeznania i stają się nowym wyzwaniem szczególnie wtedy gdy zachodzi potrzeba przeciwstawienia się narzucaniu antychrześcijańskich postaw i orientacji.
Informacje i przemyślenia zawarte w książce koncentrują się wokół następujących pytań: Jaką rolę spełnia telewizja w życiu współczesnego człowieka? Jak przedstawia się sprawa zagrożeń związanych z oddziaływaniem telewizji? W jaki sposób można wykorzystać telewizję w dziele ewangelizacji? Na czym polega specyfika przekazu treści religijnych w telewizji? W książce znajdziemy także wiele interesującego materiału na temat teorii oddziaływania mediów, wpływu mediów na postawy osób uczestniczących w procesie medialnym, informacje o pozytywnym i negatywnym oddziaływaniu telewizji, jej specyfice. Refleksja nad telewizją, ze względu na powszechność oddziaływania tego środka komunikacji masowej, winna stać się zadaniem wszystkich ludzi pragnących korzystać z niej w sposób dojrzały i krytyczny. Posiadanie telewizora i oglądanie przez kilka godzin dziennie programów telewizyjnych stało się bowiem standardem w życiu współczesnego człowieka. Telewizja bywa często traktowana jako symbol i źródło nowoczesnego stylu życia. Nic dziwnego, że nawet dzieci poświęcają na jej oglądanie ponad trzy godziny dziennie a nawet dłużej. Dla człowieka wierzącego nie jest sprawą obojętną jaki obraz człowieka, jaką wizję ludzkiego życia prezentuje telewizja. Ogromne rzesze ludzkie z telewizyjnego ekranu otrzymują ujednolicone wzorce i normy społeczno- kulturowe, wiedzę i emocjonalne przeżycia. Stąd rodzi się niebezpieczeństwo uniformizacji, homogenizacji kultury a nawet możliwość manipulowania przy pomocy telewizyjnego przekazu zarówno poszczególnymi jednostkami jak i całymi społecznościami. Obraz telewizyjny połączony z dźwiękiem czy słowem sprawia, że przeżycie, które wywołuje w uczestniku audycji jest niesłychanie sugestywne i bliskie rzeczywistości. Siła oddziaływania telewizji wiąże się także z właściwościami psychiki człowieka, z mechanizmami projekcji i identyfikacji. Projekcja to wyjście poza siebie, porzucenie siebie i realnego świata na rzecz oferowanego przez telewizję jako bardziej atrakcyjnego nierealnego świata fikcji. Natomiast mechanizm identyfikacji polega na odnajdywaniu przez daną jednostkę w przekazie telewizyjnym samego siebie, swojej sytuacji, odnajdywaniu wzorców działania i dążeniu do naśladowania tych wzorów.
Powyższe mechanizmy /opisywane w książce/ sprawiają, że telewizja może stać się rodzajem narkotyku, lub wpływać na późniejsze działania jednostki. Praca księdza Andrzeja Baczyńskiego ze względu na wagę tematu, który omawia, bogactwo prezentowanych informacji powinna zainteresować nie tylko dziennikarzy, pracowników mediów w ogólności, lecz także wychowawców, katechetów i wszystkich, których fascynuje wielobarwny świat cywilizacji obrazu.
Ks. Waldemar Kulbat